Biała znana i nieznana… Założenie pałacowo-obronne bialskich Radziwiłłów

23.12.2021  |   Biała znana i nieznana

Biała znana i nieznana… Założenie pałacowo-obronne bialskich Radziwiłłów

Założenie pałacowo-obronne bialskich Radziwiłłów. Rezydencja magnacka z początku XVII wieku.

Rezydencja magnacka Radziwiłłów w Białej, w dużej mierze wzorowana była na wcześniejszym zespole zamkowym w Nieświeżu. Była jedną z najwybitniejszych realizacji architektonicznych XVII wieku na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Interesującym obiektem bialskiego zespołu był pałac (1622-1630), wielokrotnie naśladowany przy budowie innych rezydencji. Całość założenia powstawała przez ponad sto lat (1622-1736) składała się z pałacu (rozebranego jako ruina w 1883 roku), kaplicy pałacowej z 1628 roku, trzech oficyn ujmujących jeden z największych dziedzińców pałacowych Rzeczypospolitej Obojga Narodów, wieży, bramy wjazdowej oraz otaczających cały zespół ziemnych obwarowań obronnych systemu staroholenderskiego.

Brama wjazdowa (barokowa) z szyją bramną, wzniesiona w latach 1699-1702, prawdopodobnie przez architekta Józefata Jeziornickiego, wzorowana na łuku tryumfalnym Konstantyna Wielkiego w Rzymie, była wizytówką całego zespołu pałacowego w Białej. Brama ma bogaty, piękny wystrój rzeźbiarski gloryfikujący ród Radziwiłłów. Na jej szczycie (lub przed nią) stała niegdyś Figura Najświętszej Marii Panny Immaculaty, znajdująca się obecnie po drugiej stronie ulicy, przed wejściem do budynku Starego Szpitala. Szyja(rękaw) bramna (1699-1701), odbudowana w latach 20-tych XX wieku łączy bramę z wieżą. Parterowa, murowana z cegły, otynkowana, przesklepiona kolebką, nakryta dachem dwuspadowym. W przeszłości pełniła funkcję łącznika komunikacyjnego pomiędzy bramą i wieżą, przejazd przez ciemny tunel szyi i widok umieszczonego u jej wylotu budynku pałacu, musiał wzbudzać respekt przed potęgą rodu Radziwiłłów.

Brama wjazdowa z szyją

Wieża bramna (barokowa), wzniesiona przez Józefata Jeziornickiego w latach 1699-170, rzutowana na planie kwadratu, ujęta od dołu piętrową zabudową, murowana z cegły, otynkowana, sześciokondygnacyjna, zwieńczona barokowym hełmem na galorecie, w której niegdyś znajdował się punkt obserwacyjny. Na wieży od strony pałacu umieszczony był zegar. W przeszłości wieża pełniła rolę strażnicy i więzienia.

Wieża bramna i oficyna zachodnia i wschodnia

Kaplica (pałacowa) ufundowana w 1629 roku przez Teklę z Wołłowiczów, pierwszą żonę Ludwika Aleksandra Radziwiłła. Ten niewielki obiekt, (obecnie najstarszy w istniejącym zespole) znajdował się niegdyś w pobliżu pałacu. Jest rzutowany na planie prostokąta, murowany z cegły, tynkowany, nakryty dachem dwuspadowym z trójkątnymi szczytami w których znajduje się triada płytkich wnęk zamkniętych łukiem półkolistym. Naroża i partie międzyokienne ścian wzmacniają zapóźnione późnogotyckie szkarpy.

Kaplica i wieżyczka wschodnia

Wieżyczka wschodnia XVII wieczna, wolnostojąca, była połączona z pałacem arkadową galerią. Zdobią ją zarówno na zewnątrz , jak i wewnątrz bogate dekoracje sgraffitowe. Te wewnętrzne umieszczone pod kopułą wieżyczki wykonane w formie czterech medalionów otoczonych motywami roślinnymi przedstawiają orły radziwiłłowskie z książęcymi mitrami na głowach i umieszczonymi na piersiach niewielkimi kartuszami z herbem radziwiłłowskim „Trąby”.

Oficyna zachodnia, barokowa, w przeszłości funkcjonująca na potrzeby rodu Radziwiłłów.

Oficyna zachodnia, barokowa, w przeszłości funkcjonująca na potrzeby rodu Radziwiłłów.

Oficyna frontowa zachodnia, barokowa, w przeszłości funkcjonująca na potrzeby rodu Radziwiłłów.

Oficyna frontowa wschodnia, barokowa, w przeszłości działająca na potrzeby rodu Radziwiłłów.

Oficyna frontowa zachodnia
Oficyna frontowa wschodnia

W załączniku zadanie dla dociekliwych.

1. Pobierz kartę, wydrukuj, zrób zdjęcie.

2.Dopasuj nazwy byłych obiektów z założenia pałacowo-obronnego Radziwiłłów do właściwych im nazw. Możesz to uczynić za pomocą numerków ( 1-1; 2-2 itd., albo przy pomocy linii połączyć obiekt z właściwą jego nazwą).

3.Kiedy już to uczynisz, zapraszamy na spacer, aby sprawdzić czy obiekty te są w rzeczywistości jak to wskazuje zadanie.

Powodzenia😊