Biała znana i nieznana. Wyklęci, niezłomni, niezapomniani…
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych obchodzony jest 1 marca. Data ta nie jest przypadkowa. 1 marca 1951 roku straceni zostali Łukasz Pilecki i jego towarzysze, członkowie IV Komendy Zrzeszenia Wolność i Niepodległość. WiN była największą formacją podziemia niepodległościowego i kontynuatorką Armii Krajowej.
Dnia1 marca 2011w Polsce po raz pierwszy obchodzony był Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” – „Nila”,”Zapory”, „Inki”, „Łupaszki”, „Ognia”, „Lalka”.
Wyklęci, jako żołnierze powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy sprzeciwiali się sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR. Polska Ludowa nazywała ich „bandami reakcyjnego podziemia”. Każdego dnia musieli mierzyć się z wymierzoną w nich propagandą ówczesnego systemu. Przez lata ich historia właściwie nie istniała, po prostu jej nie było. Milczano o ich bohaterskich czynach, o ich mordowaniu, przez lata nie znaliśmy miejsc ich pochówków. Żołnierze Wyklęci pojawili się w świadomości społecznej w 1992 roku. W roku 1996 wydawca Adam Borowski przygotował album poświęcony ich historii „Żołnierze Wyklęci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku”.
W Białej Podlaskiej Żołnierze Wyklęci przeprowadzili trzy brawurowe akcje. W ich wyniku z bialskiego więzienia odbitych zostało ok. 120 uwięzionych. Wartą odnotowania jest też ta, z przełomu września i października 1944. Na polecenie ówczesnego komendanta obwodu, por. Stefana Wyrzykowskiego ps. „Zenon”, kpr. Robert Domański, ps. „Jarach” bez strat własnych i mając zaledwie 9 żołnierzy, dokonał odbicia z więzienia przy ul. Prostej, por. Aleksandra Wereszkę ps. „Roch.
Literatura: /1/ W matni. Z dziejów podziemia niepodległościowego na Podlasiu 1939 – 1956, IPN Lublin /2/ Wikipedia foto /3/ Karolina Wichowska, Łączka. Poszukiwania, Warszawa, 2015 /4/ Gościniec Bialski, Nr. 5, R. 2017.
